|
1. Eğer Allah bütün fiillerin yaratıcısı
ise, suçun sorumluluğu ancak O'na ait olabilir,
şeklindeki anlayışı reddetmek için, bu açıklamanın
yapılması zaruridir. Suçun sorumlusunun Allah olması,
teklif inancına göre imkansızdır. Kitabı Urduca'ya
çeviren M.İ'caz, Allah insanları iyiyi olduğu kadar,
kötüyü de işleyebilecek bir güçle yaratmıştır; ama O,
onların ne yapacaklarını önceden bilir, diyerek halk-ı
takdir'i açıklar. Halk-ı tekvin, Allah fiilleri de
yaratmıştır; böylece insanların fiilleri, gerçekte O'nun
fiilleridir. D, l7'deki notlara göre bu,
İsna-aşeriyye'nin görüşü değildir.
Ayrıca bak: Wensinck, A1C, 49 vd.
Daha esaslı bir açıklama, tam bir irade hüriyetinin
savunulması şeklinde, BRA, lIB-122'dedir. FC,
95, 96; Affifi, 152-156. "Allah, seçer anlamında
irade etmez, fakat O, olacağını bildiği şeyleri takdir
eder, anlamında irade eder", Affifi, 156. MB, 311
'de açıkça Eş'arilerin tam bir kaderci görüşü,
Mutezile'nin de tam bir irade hürriyetini
savunduklarını; hakikat in ise bu iki uç arasıııdaki
orta yololduğunu söyler. Halk-ı takdir vc tckvin, Şeyh
Mufid tarafından açıklanmıştır, Tas. (Mur. II,
98-100). Ona göre, insanların fiilleri Allah tarafından
yaratılmış değildir; çünkü ilim ve yaratma, Arapça'da
iki ayrı şeydir. Daha geniş bir açıklama, Mur.
II, 140'da bulunabilir. (A.F.). Ayr. krş.: Akaid,
43 vd.; Shi'ite, 132 vd.; Fıkh, 181;
İbane,
56 vd.
|